İnformatika
(Abdinov K)
KLAVYE (Keyboard)
Standart klavyedə 104 və ya 105 tuş var.
Enter : Verilən komutu çalışdırmaq və ya yapılan işi onaylamaq kimi görəvləri
yerinə yetirir.
Hərf və rəqəm
tuşları: Hərflərin və rəqəmlərin özəl işarətlərinin girilməsində işlənir.
Boşluq çubuğu (Speace) : Sözlüklər arasında
boşluq burakmaq üçündur.
Yön tuşları: Ekranda yanıb –sönən və o anda geçərli olan komutu belətdirən imləcin (cursor), sola, sağa, aşağı və ya
yuxarı hərəkət etməsini saxlayan tuşlardır.
Bir öncəki və bir sonrakı
gedilməsini saxlyan PageUp və PageDown , sətir başına və sətir sonuna getməyi
saxlayan Home və End tuşları
ilə yerinə yetirilir.
Sayısal tuş qrupu: NumLock tuşu etkin olduqda
bu tuşlarla rəqəmlər yazılır, etkin olmadıqda isə yön tuşu görəvi görə bilir.
İşləv tuşlar: Klavyenin üst kısmında
soldan sağa doğru ( F1,F2,......F12)
sıralanan 12 ədəd işləv
tuşu var.
Caps Lock : Bu tuşa basdıqda
klavyenin sağ üst köşəsindəki Caps Lock işığı
yanır. Hərf tuşları ilə böyük hərflər yazılır. Bu tuşa yenidən
basdıqda iş ıq sönər və hərf tuşları ilə
kiçik hərflər yazılar.
Shift tuşları: Klavyenin sağında və solunda iki
ədəd Shift tuşu var. Shift tuşu basılı tutularaq A tuşuna basdıqda böyük A yazılır. Bu tuşu basılı saxladıqda 1
tuşuna basılarsa ! yazılır.
Backspace(
geri al) Enter tuşunun üstündə yer alır
və sola dönük bir ox işrəsi ilə göstərilir.İmləcin solunda bulunan karekteri
silər və imləci bir sola konumlandırar.
Esc (Escape) İşləri iptal etmək üçündür.
Delete
( Sil) : İmləcin sağındakı
karekteri silər.Seçili simgə və mətnləri silmək üçün də işlədilir.
İnset: İnset tuşu etkin ikən , yazılan karekterlər
araya yerləşdirilir.İnset tuşu etkin
deyilsə imləcin solundakı yazıların üstünə yazar, yazılar sağa doğru
kaydırılmaz.
Pause:
çalışmaqda olan proqramı geçici olaraq durdurar. Yenidən hər hansı tuşa
basdıqda proqram davam edər.
Print
Screen: MS-DOS-da ekrandakı görüntünün yazıçıdan çıxarar.
MASAÜSTÜ EKRANI
Masaüstü
ekranı ; pəncərə, simgə, menü və ilətşim qutularının görüntüləndiği Windowsdakı
çalışma sahsidir. Vindovst açıldıqda ekrnda ilk olaraq masaüstü ekran görünür.
Masaüsü ekranda yazı yazılır, rəsm çəkilir, hesab makinası kullana bilir, Masaüstü
görünümü , rəngi, arka planı rəsmi dəyişdiril bilir və özəllşdirilə bilər. (Abdinov K)
My
computer (
Bilgisayarım ) Bilgisayar simgəsinə cift tıkadıkda BILGISAYAR pəncərəsi açılır.
Bu pəncərədə bilgisayarda bulunan
sürücülərin simgələri , yazıçılar, denetim
masası,Çevirməli ağ, Web klasörləri, zamanlanış görəvlər yer alır.
My
dokument ( belgələrim)
Bilgisayara oluşdurulan belgələrin
saxlandığı özəl bir klasördur.Yeni oluşdurulan
belgələr , Belgələrim klasörünə kayd edilir.
Ağ
komşular: Ağdkı digər bilgisayarları görmək və onlarla bilgi alış –verişi yapmaq üçündür.
Geri
Dönüm qutusu: Dosya ya da klsörlər Geri
dönüm qutusua atılır.Silinən dosyalar istəndiğində geri alınır.
Görəv
çubuğu:
Bilgisayarda çalşan pəncərələri görməyə və bir pəncərədən digər
pəncərəyə keçirir.
Kşsayol
Menüsü: kısayol menüsü , bir
simgənin sağ tuş tıklandıqda açılan
və içində simgə ilə ilgili
komutlar bulunan menüdür. Menüdə seçilən simgəlrin kopyalanması, silinməsi,
özəlliklərin dəyişdirilməsini saxlayan
komutlar yer alır.
Proqram
Başlatma: Bilgisayarda bütün
proqramlar BAŞLAT (STPART)
menüsündən çalışdırılır.
Pəncərələr:
Başlıq
çubuğu: Pəncərənin və ya proqramın
adını göstərir. Etkin pəncərənin başlıq çubuğu digərlərindən fərqli rəngdədir.
Simgə
Durumuna Kiçilt düyməsi: Pəncərəni kiçildərək görəv çubuğu üzərində bir simgə halına
gətirir.
Ekranı
kapla .Öncəki Böyut düyməsi: Pəncərəni tam ekran durumuna və ya tam ekran durumundan əvvəlki boyutuna
gətirir.
Menü
çubuğu: Proqrama aid komutları listelər. İsrənilən komut menüdən tıklanraq
işlətilir.
Standart
və Biçimləndirmə araaç çubuqları: Sık
kullanan komutlara tək tıklama ilə ulaşılmasını saxlayan düymələr yer alır.
Dikey
və yatay kaydırma çubuqları:
Pəncərənin görünməyən bölümlərini göstərir. Pəncərədəki çalışma sahəsi
ekranda daha böyüksə kaydırma çubuqları otomotik olaraq pəncərənin sağ və
alt kənarlarında bilinir.
Abdınov K
Pəncərələrin
düzənlənməsi
Durum çubuğu: Pəncərə və ya o anda
yapılan iş haqqında bilgi verir.
Pəncərələrin
Boyutlarını Dəyişdirmə: Vindovs
calışarkən pəncərənin boyutlarını dəyişdirmək olar. Bir pəncərənin tüm ekran
kaplamasını sağlamaq üçün EKRANI KAPLA
düyməsi tıklanır.
Bir pəncərənin ekranda
görüntüləməsi lazım deyilsə SİMGƏ DURUMUNA KİÇİLT düyməsini tıtlamaq lazımdır.
Pəncərələri
kapatma: Bunun üçün KAPAT
düyməsi tıklanır.() ALT+F4 tuşuna basılaraq da kapatmaq
olar.
Pəncərələri
Taşıma: Pəncərəyi taşımaq üçün fare
göstəricisi pəncərənin başlıq çubuğuna gətirilir.Sürüklə
buraq yöntəmiylə pəncərə istənilən yerə taşınır.
Pəncərələr
arasında keçiş yapma: Bir pəncərədən digərinə keçmək üçün pəncərənin
hərhansı bir yerinə tıklannır. ( ALT+Tab)
Pəncərələri Dikey döşə və pəncərələri basamakla komutu seçməklə yerinə yetirmək olar.
BAŞLAT VƏ PROQRAM MENÜLƏRİNƏ KOMUTLARIN EKLƏNMƏSİ
BAŞLAT düymsinə
tıklanaraq klavyedən BAŞLAT menüsü açılır.
PROQRAMLAR menüsündə
bilgisayrda kurulu proqramların kısayolları yer alır.
SIK KULLANANLAR menüsü sık girilən internet sayfaların
kısayollarını içerir.
BELGƏLƏR menüsü ən
son kullanan belgələrin ,dosyalrın bir listesini içerir.
AYARLAR menüsündən bilgisayarın ayarları dəyişdirilir.
BUL menüsü
ilə adı və ya içində keçən
sözlüklər bilinən bir dosya bulunur.
YARDIM komutu ilə Vindovsun kullanımı haqqında
yardım alınır.
ÇALIŞDIR komutu ilə yzılan komutlar işlətilir.
OTUTUMU KAPAT komutu ilə başqa bir kullancının bilgisayarı
kullanması saxlanır.
BİLGİSAYARI KAPAT komutu bilgisayarı kapatmaq və ya yenidən
başlatmaq üçündür.
(Abdinov K)
Başlat düyməsinə sağ tuş
tıklandıqda açılan kısayol menüsündən ÖZƏLLİKLƏR komutu seçilərək GÖRƏV ÇUBUĞU
və BAŞLAT MENÜSÜ
ÖZƏLLİKLƏRİ pəncərəsindən BAŞLAT MENÜSÜ sekməsinə tıklanaraq da kısayol
eklənəbilər.
BAŞLAT menüsünə kısayol ekləmə
Eklənəcək proqram simgəsi
sürəklə -burak yöntəmilə BAŞLAT
düyməsinin üzərinə gətirilir.Farenin tuşu burakılmadan biraz
bəkləndiğində BAŞLAT menüsü açılır. Simgə menü üzərinədə taşınarkən simgənin
eklənəbiləcəyi yeri beletdirən çizgi görüntülənir. Fare tuşu sərbəst
burakılaraq kısayoı eklənir
BAŞLAT
MENÜSÜNDƏKİ KISAYOLLARI TAŞIMA
Baçlat menüsündəki
kısayollar sürüklə burak işləmiylə taşınır. Məs: SD-ROM Disk kısayoluna
tıklanır. Farenin sol tuşu buraxılmadan simgə Proqramlr menüsü üzərində
bəklənir. Proqramlar menüsü açılır. Kısayolun eklənəcəyi yer bir cizgilə
belirtilir. Kısayol istənən yerə gətirildiğində sol tuş sərbəst buraxılır.
BAŞLAT
MENÜSÜNDƏN KISAYOL SİLİNMƏSİ
Fare göstəricisi silinmək istənilən kısayolun
üzərinə gətirilir. Sağ tuş tıklanır. Açılan kısayol menüsündən SİL komutu
seçilir. Pəncərədə EVET düyməsi tıklanır.
MASAESTÜ EKRANDA
YENİ KLASÖR OLUŞDURMA
Masaüstü ekranda yeni bir
klasör oluşdurmaq üçün boş bir yerə sağ tuş tıklanır. Açılan kısayol menüsündən YENİ və KLASÖR
seçənəklərinə tıklanır. İstənirsə oluşan yeni klasörün adı dəyişdirilərk ENTER
tuşuna basılır
MENÜ
İLƏ YENİ NKLASÖR OLUŞDURMA.
Disketə yeni bir klasör oluşdurmaq üçün öncə klasörün yeri
seçilir.Məs: Belgələrim klasörü cift tıklanaraq açılır. DOSYA menüsündən
YENİ və KLASÖR seçənəklri seçılir. Yeni
klasörün ismi yazılaraq ENTER tuşuna basıır.
Windows
gəzgini
Vindovs gəzgini .bligisayardakı dosyalar ilə
ilgili kopyalama, silmə,adını dəyişdirmə
kimi işləmlərin yapılmasını saxlayar. Açmaq üçün BAŞLAT
düyməsi tıklanır. BAŞLAT menüsdən
sırayla PROQRAMLAR və VİNDOVS
GƏZGİNİ seçənəkləri tıklanırs .Vindovs tuşu ilə birlikdə E
tuşuna basılaraq Vindovs gəzgini başlatılır.
STANDART ARAÇ ÇUBUĞUNU
KULLANMA
GERİ : Bir öncəki səyfəyə geri dönər. Pəncərədə
daha öncə çalışan klasörlərə təkrar
baxmaq üçün kullanılır.
İRƏLİ: Geri
düyməsi kullandıqdan sonra aktiv olur. Geri düyməsiylə baxılan səyfədən
sonrakı səyfəyə keçməyi saxlar.
YUKARI: Klasörlər listerində bir üst səviyəyə
geçişi saxlar.
KƏS: Seçilən klasör və dosyaları panoya alır.
YAPIŞDIRMA işləmi yapılarsa seçilən
bölgə bulunduğu yerdən silinir.
KOPYALA: Seşilən klasör və dosyaları panoyalər.
kopyalar.
YAPIŞDİR: Panodakı
klasör və dosyaları seçilən yerə eklər.
GERİ AL: Son yapılan işləmi geri alar.Hatalı bir
işləm yapıldığında kullanılir.
ÖZƏLLİKLƏR: Seçili klasör
və ya dosyaların özəlliklərini ekranda görüntülər.
GÖRÜNÜMLƏR: Dosyaların görünüm şəklini dəyişdirir.
DOSYA GÖRÜNÜMÜNÜ DƏYİŞDİRMƏ
Doyaların
ekrandakı görünümünü dəyişdirmək üçün araç çubuğundakı GÖRÜNÜMLƏR
düyməsinə tıklanır. Lisedəki seçənəklər bunlardır:
Böyük
sımgələr: Dosya və
klasör simgələrini böyütərək göstərir.
Kiçik simgələr: Dosya və klasör simgələri kiçildərək göstərir.
Liste: Dosya və klasörləri
liste şəkilində daha çox sayda dosyaları
ekranda görüntülər.
Ayrıntılar: Dosyanın boyutu , türü kimi
ayrıntıları görüntülər.Adı,Boyut, Tür, Dəyişdirilmə düymələrinə tıkanaraq
dosyalar artan və ya azalan sırayla listələnər.
Klasörlərin
və dosyalarin özəllikləri
Tür: Bir dizin və ya dosyanın türünü bildirir.
Tür Dosya Klasörü , Uyğulama ,MətnBelgəsi, Bit eşləm rəsmi ola bilir.
Konum: Dizin və dosyanın diskteki yolunu
beldirir.
Boyut: Dizin və dosyanın böyüklüğünü beldirir.
İçerik: Dosya və klasör sayısını göstərir.
MS-DOS adı
: Dizin və ya dosyanın MS-DOS adını
bildirir.
Oluçdurma : Dizin və ya dosyanın oluşdurulduğu tarixi
beldirir.
Dəyişdirmə: Dosya üzərində ən son yapılan
dəyişikliğin tarix və saatını bildirir.
Erişim: Dosyan ən son aşıldığını bildirir.
Özniteliklər: Dizin və ya dosyaların niteliklərni
görüntülər. Bir dosya SAİT okunur isə dosya
açıla bilər ancaq üzərində dəyişiklik
yapılamaz. ARXİV özəlliği
dosyanın arxivlənib arxivlənməyəcəyini göstərir. GİZLİ dosyalar kullancılar tərəfindən
görülməsi istənməyən dosyalardır. SİSTEM
dosyaları isə Windows işlətim sisteminin
kullandığı dosyalardır.
Abdınov
Dosya
və Dizinlərin seşılməsi
İki və ya daha
artıq dosyanı seçmək üçün əvvəlcə 1-inci dosyanın üzərinə tıklanır. Ctrl (və ya
Shift) tuşuna basılır və tuş basılı haldaykən 2-ci dosyanın üzərinə tıklanır.
Dosya və Dizinlərın
Panoya alınması
Dosya və
Dizinlər seçildikdən sonra panoya alınır.
Bunun üçün araç çubuğundan
KOPYALA düyməsinə tıkanır. Əgər
kopyalama işləmi deyilsə taşıma işləmi
yapılacaqsa KƏS komutu uyğulanır.
Dosya və Dizilərin yapışdırılacağı yerin seçilməsi
Dizin və
dosyalar panodaykən yapışdirılacağı yer
seçilir. Fare göstəricisi ilə
yapışdırlacaq yerə bir kəs tıklanır.
Panodakı Dosya və
Dizinlərin yapışdırılması
Dizin və
dosyaların kopyalanacağı yer seçildikdən
sonra panodakı bilgilər yeni yerinə yapışdırılır. ARAÇ çubuğundan YAPIŞDİR
düyməsinə tıklanır.
Geri
Dönüşüm Qutusunun boşaldılması
Dosyanın silinməsi
çeşitli yöntəm lərlə aparılır:
·
Dosya simgəsinə sağ tuş tıklanır.
Kısayol menüsündən SİL komutu seçilir.
·
Dosya menüsü seçili ikən DELETE
(Sil) tuşuna basılır.
·
Dosya
seçili ikən DOSYA menüsdən
SİL komutuna tıkanır.
Bu
işləmlərdən biri yapıldığında DOSYA SİLİNMƏSİNİ
ONAYLA pəncərəsi açılır və işləmin
onaylanması istənir. ƏVƏT (YES) düyməsinə tıklanaraq dosya silinir. HAYIR
düyməsi simgə işləmini lptal edir.
Silinnən
dosyaları qurtarma
Bunun üçün Dosya mnüsündən GERİ AL komutu seçilir. Silinmiş dosyalar
silindiklri klasörə geri yerləşdirilir.
Geri
dönüşüm qutusunu boşaltma
Boşaltma
işləmini yapmaq üçün Geri dönüşüm qutusu simgəsinə sağ tuş tıklanır. BOŞALT seçilir. ƏVƏT düyməsinə tıklanaraq qutu boşalır.
Belgələr
menüsünün boşaldılması
Son çalışan
dosyaların BELGƏLƏR menüsündə yer alması istəniliyirsə bu menü boşaltıla bilər. Bunun üçün
görəv çubuğu üzərində boş bir alana
sağ tuş tıklanır. Açılan kısayol menüsündən ÖZƏLLİKLƏR komutu seçilir. GÖRƏV ÇUBUĞU ÖZƏLLİKLƏRİ pəncərəsi açılır. BAŞLAT MENÜSÜ PROQRAMLARI sekməsinə tıklanır.ELGƏLƏR menüsü bölümündəki TƏMİZLƏ düyməsinə
tıklanaraq menü boşaltılır.
Abdınov
K
DENETİM
MASASI (KONTROL PANEL)
Ayrlar Denetim
masasındakı seçənəklər yardımı ilə yapılır.
Görüntü
Ekran
görüntüsü ayarları GÖRENTÜ simgəsinə
çift tıklanaraq açılan GÖRÜNTÜ
ÖZƏLLİKLƏRİ pəncərəsindən yapılır.
Divar
kaqıtının dəyişdirilməsi
ARKA PLAN masaüstü ekranda yer alan görüntüdür. Bir
rəng və ya rəsm arka plan olaraq belirləndirilir. GÖZAT düyməsinə tıklanaraq açılan GÖZAT
pəncərəsindən seçilən bir rəsm
dosyası arka plan rəsmi olar.
Ekran qoruyucusunun dəyişdirilməsi
Ekran
qoruyucusu , kullanılmadığı zaman otomotik olaraq çalışaraq sabit görüntünün
ekranı pozmasını önlər. Ekran qoruyucusunu
dəyişdirmək üçün GÖRÜNÜM ÖZƏLLİKLƏRİ
pəncərəsindən EKRAN QORUYUCUSU
sekməsinə tıkanır. EKRAN QORUYUCUSU qutusundan istənən ekran qoruyucusu
seçilir.
AYARLAR düyməsinə tıklanaraq ekran qoruyucusu ilə ilgili ayarlar yapılır.
ÖNİZLƏMƏ düyməsi ekran qoruyucusunu çalışdıraraq test
edilməsini saxlar.
PAROLA KORUMALI
onay qutusu işarətlənərsə ekran
qoruyucusu çalışdıqdan sonra təkrar ekranın göstərilməsi üçün parola sorar.
Ekran qoruyucusu parolası bilinməyirsə bilgisayarı yenidən başlatmaq gərəkdir.
DƏYİŞDİR
düyməsi ilə parola dəyişdirilə
bilər.
BƏKLƏMƏ
qutusunda neçə dəqiqə sonra ekran
qoruyucunun aktif olacağı belitilir.
Belgəsəl ayarlar
BELGƏSƏL AYARLAR
simgəsinə tıklanaraq saylar,
tarix və saat və s. kimi ayarlar
yapılır.
AYARLAR
sekməsindəki listə qutusundan
DİL seçilir. Seçilən dilə görə digər sekmələrdəki ayarlar otomotik
dəyişir.
Klavye
Klavye simgəsiə
çift tıkandıqda KLAVYE ÖZƏLLİKLƏRİ
pəncərəsi açılır. Basılı tutulan tuşun yenilenmə hızı və ya imləcin yanıb sönmə hızı kimi
klavye ilə ilgili ayarlar bu pəncərədən yapılır.
Yeni bir
klavye dilinin eklənməsi
Klavye
dili ekləmək üçün KLAVYE ÖZƏLLİKLƏRİ pəncərəsində DİL sekməsinə tıklanır. DİL
EKLƏ qutusundan yeni bir dil seçilir. TAMAM düyməsi tıklanır. GÖRƏV
ÇUBUĞUNDA GÖSTƏRİCİ ETKİNLEŞDİR
seçenəği işarətlənərsə DİL simgəsi
görəv çubuğuna eklənir.
Proqram
ekle/qaldir
Proqramların
qurulmasını və qaldırılmasını saxlar. Vindovs
ilə çalışarkən bilgisayara qurulan
proqramların bir listesi bu pəncərədə bulunmaqdadır.
Qurulu
Bir Proqramın qaldırılması Abdınov K
Proqram qaldşrmaq
üçün PROQRAM EKLE/ QALDİR
ÖZƏLLİKLƏRİ pəncərəsində proqramların listeləndiği qutudan proqram seçilir. EKLƏ/ QALDIR düyməsinə tıklanır. Vindovs proqramı otomotik
olaraq silər və işləm bitdiğində bir uyarı verir.
Vindovs
Bileşenlərinin Qurulması və ya
Qaldırılması
Vindovsun oyunlar, səslər, masaüstü rəsmləri kimi kəndi
bileşenlərini qurmaq və ya qaldırmaq lazımdırsa VİNDOVS KUR sekməsinə tıkanır.
BİLEŞENLƏR qutusundan qaldırılması istənən bileşenlərin onay qutuları
boşaltılır. Kurulması istənən
bileşənlərin onay qutuları işarətlənir. Qurma işləmi sırasında CD-ROM u
gərəkdir.
Başlanğıc Disketıi Olşdurma
Vindovs
pozulduğu zaman bir başlanğıc disketi ilə bilgisayarı açmaq lazımdır. Bunun
üçün BAŞLANĞIC DİSKETİ sekməsinə tıklanır. DİSKET OLUŞDUR düyməsi tıklanır. Vindovs bilgisayarın başladılması üçün
gərəkli osyaları disketə kopyalayır.
Fare
Fare Windowstda çox kullanan bir giriş birimidir.Fare ayarları
FARE ÖZƏLLİKLƏRİ pəncərəsindən
yapılır.
Çift tıklama hızının dəyişdirilməsi
Farenin hızını
ayarlamaq üçün ÇİFT TIKAMA HIZI bölümündəki ayar çubuğu kullanılır. Hızın uyğun
olub olmadığı SINAMA alanı içindəki
rəsmə çift tıklanaraq denenebilir.
İşarətlərin
dəyişdirilməsiəsinə
İŞARƏTLƏR sekməsinə
tıklanır. DÜZƏN qurusundan bir
hazır işarətçi düzəni seçilir. Tüm düzən yerinə bir işarətçinin şəklini
dəyişdirmək üçün işarətçi seilərək GÖZAT
düyməsinə tıklanır. Açılan pəncərədəki işarətçi rəsmlərindən biri seçilərək AÇ
düyməsinə tıklanır.
İşarətçi Hızınınınunun dəyişdirilməsi
Bunun üçün HƏRƏKƏT
sekməsinə tıklanır. İŞARETÇİ HIZI
ayar çubuğu ilə hız artırılır və ya
azaltılır.
Tarix/ saat
Tarix,saat və
saat dilimi TARİX/SAAT ÖZƏLLİKLƏRİ
pəncərəsindən dəyişdirilir.
Abdınov K
0 Yorumlar