İnformatika (Abdinov K)

                                              İnformatika                             (Abdinov K)

                                            KLAVYE (Keyboard)
Standart klavyedə 104 və ya 105 tuş var.

Enter : Verilən komutu çalışdırmaq  və ya yapılan işi onaylamaq kimi görəvləri yerinə yetirir.

Hərf və rəqəm  tuşları: Hərflərin və rəqəmlərin özəl işarətlərinin girilməsində işlənir.

Boşluq çubuğu (Speace) : Sözlüklər arasında boşluq burakmaq üçündur.

Yön tuşları: Ekranda yanıb –sönən  və o anda geçərli olan komutu belətdirən  imləcin (cursor), sola, sağa, aşağı və ya yuxarı hərəkət etməsini saxlayan tuşlardır.
Bir öncəki və bir sonrakı  gedilməsini saxlyan   PageUpPageDown , sətir başına və sətir sonuna getməyi saxlayan   Home  və  End  tuşları ilə yerinə yetirilir.

Sayısal tuş qrupu: NumLock tuşu etkin olduqda bu tuşlarla rəqəmlər yazılır, etkin olmadıqda isə yön tuşu görəvi görə bilir.

İşləv tuşlar: Klavyenin üst kısmında soldan sağa doğru  ( F1,F2,......F12) sıralanan  12 ədəd  işləv tuşu var.

Caps Lock : Bu tuşa basdıqda klavyenin sağ üst köşəsindəki Caps Lock işığı  yanır. Hərf  tuşları ilə  böyük hərflər yazılır. Bu tuşa yenidən basdıqda iş ıq sönər və  hərf tuşları ilə kiçik hərflər yazılar.

Shift tuşları:  Klavyenin sağında və solunda iki ədəd Shift tuşu var. Shift tuşu basılı tutularaq  A tuşuna basdıqda  böyük A yazılır. Bu tuşu basılı saxladıqda 1 tuşuna basılarsa ! yazılır.

Backspace( geri al)  Enter tuşunun üstündə yer alır və sola dönük bir ox işrəsi ilə göstərilir.İmləcin solunda bulunan karekteri silər və imləci bir sola konumlandırar.
 
Esc (Escape)  İşləri iptal etmək üçündür.

Delete ( Sil) :  İmləcin sağındakı karekteri silər.Seçili simgə və mətnləri silmək üçün  də işlədilir.

İnset:  İnset tuşu etkin ikən , yazılan karekterlər araya yerləşdirilir.İnset  tuşu etkin deyilsə imləcin solundakı yazıların üstünə yazar, yazılar sağa doğru kaydırılmaz.

Pause: çalışmaqda olan proqramı geçici olaraq durdurar. Yenidən hər hansı tuşa basdıqda proqram davam edər.

Print Screen: MS-DOS-da ekrandakı görüntünün yazıçıdan çıxarar.


                                      MASAÜSTÜ  EKRANI
Masaüstü ekranı ; pəncərə, simgə, menü və ilətşim  qutularının görüntüləndiği Windowsdakı çalışma sahsidir. Vindovst açıldıqda ekrnda ilk olaraq masaüstü ekran görünür. Masaüsü ekranda yazı yazılır, rəsm çəkilir, hesab makinası kullana bilir, Masaüstü görünümü , rəngi, arka planı rəsmi dəyişdiril bilir və özəllşdirilə bilər.                          (Abdinov K)

My computer  ( Bilgisayarım ) Bilgisayar simgəsinə cift tıkadıkda BILGISAYAR pəncərəsi açılır. Bu pəncərədə  bilgisayarda bulunan sürücülərin simgələri , yazıçılar, denetim  masası,Çevirməli ağ, Web klasörləri, zamanlanış görəvlər yer alır.

My dokument ( belgələrim)   Bilgisayara  oluşdurulan belgələrin saxlandığı özəl bir klasördur.Yeni oluşdurulan  belgələr , Belgələrim klasörünə kayd edilir.

Ağ komşular: Ağdkı digər bilgisayarları görmək  və onlarla bilgi alış –verişi  yapmaq üçündür.

Geri Dönüm qutusu:                      Dosya ya da klsörlər Geri dönüm qutusua atılır.Silinən dosyalar istəndiğində geri alınır.

Görəv çubuğu:  Bilgisayarda çalşan pəncərələri görməyə və bir pəncərədən digər pəncərəyə keçirir.

Kşsayol Menüsü:   kısayol menüsü , bir simgənin sağ tuş tıklandıqda açılan  və  içində simgə ilə ilgili komutlar bulunan menüdür. Menüdə seçilən simgəlrin kopyalanması, silinməsi, özəlliklərin  dəyişdirilməsini saxlayan komutlar yer alır.

Proqram Başlatma:   Bilgisayarda bütün proqramlar   BAŞLAT  (STPART)  menüsündən çalışdırılır.



                                                     Pəncərələr:   

Başlıq çubuğu:  Pəncərənin və ya proqramın adını göstərir. Etkin pəncərənin başlıq çubuğu digərlərindən fərqli rəngdədir.

Simgə Durumuna Kiçilt  düyməsi:   Pəncərəni kiçildərək   görəv çubuğu üzərində bir simgə halına gətirir.

Ekranı kapla  .Öncəki Böyut düyməsi:  Pəncərəni tam ekran durumuna  və ya tam ekran durumundan əvvəlki boyutuna gətirir.

Menü çubuğu:  Proqrama aid  komutları listelər. İsrənilən komut menüdən tıklanraq işlətilir.

Standart və Biçimləndirmə araaç çubuqları:  Sık kullanan komutlara tək tıklama ilə ulaşılmasını saxlayan düymələr yer alır.


Dikey və yatay kaydırma çubuqları:    Pəncərənin görünməyən bölümlərini göstərir. Pəncərədəki çalışma sahəsi ekranda daha böyüksə kaydırma çubuqları otomotik olaraq pəncərənin sağ və alt  kənarlarında  bilinir.




  
                                                                                                     Abdınov K


                                  Pəncərələrin  düzənlənməsi

Durum  çubuğu: Pəncərə və ya o anda yapılan iş haqqında bilgi verir.


Pəncərələrin Boyutlarını Dəyişdirmə:  Vindovs calışarkən pəncərənin boyutlarını dəyişdirmək olar. Bir pəncərənin tüm ekran kaplamasını sağlamaq üçün EKRANI  KAPLA düyməsi tıklanır.

Bir pəncərənin ekranda görüntüləməsi lazım deyilsə SİMGƏ DURUMUNA KİÇİLT düyməsini tıtlamaq lazımdır.

Pəncərələri kapatma:  Bunun üçün   KAPAT  düyməsi tıklanır.()  ALT+F4  tuşuna basılaraq da  kapatmaq  olar.

Pəncərələri Taşıma:  Pəncərəyi taşımaq üçün fare göstəricisi pəncərənin başlıq çubuğuna gətirilir.Sürüklə buraq yöntəmiylə pəncərə istənilən yerə taşınır.

Pəncərələr arasında keçiş yapma: Bir pəncərədən digərinə keçmək üçün pəncərənin hərhansı bir yerinə  tıklannır. ( ALT+Tab)

Pəncərələri Dikey  döşə və pəncərələri basamakla  komutu seçməklə yerinə yetirmək olar.


  BAŞLAT  VƏ PROQRAM MENÜLƏRİNƏ KOMUTLARIN  EKLƏNMƏSİ

BAŞLAT düymsinə tıklanaraq klavyedən  BAŞLAT menüsü açılır. 

PROQRAMLAR menüsündə bilgisayrda kurulu proqramların kısayolları yer alır.

SIK KULLANANLAR  menüsü sık girilən internet sayfaların kısayollarını içerir.

BELGƏLƏR menüsü ən son kullanan belgələrin ,dosyalrın bir listesini içerir.

AYARLAR   menüsündən bilgisayarın ayarları dəyişdirilir.

BUL  menüsü  ilə adı və ya içində keçən  sözlüklər bilinən bir dosya bulunur.

YARDIM  komutu ilə Vindovsun kullanımı haqqında yardım alınır.

ÇALIŞDIR  komutu ilə yzılan komutlar işlətilir.

OTUTUMU KAPAT  komutu ilə başqa bir kullancının bilgisayarı kullanması  saxlanır.

BİLGİSAYARI  KAPAT  komutu bilgisayarı kapatmaq və ya yenidən başlatmaq üçündür.
                                                                                          (Abdinov K)
Başlat düyməsinə sağ tuş tıklandıqda açılan  kısayol menüsündən ÖZƏLLİKLƏR komutu seçilərək   GÖRƏV ÇUBUĞU və  BAŞLAT MENÜSÜ ÖZƏLLİKLƏRİ  pəncərəsindən BAŞLAT MENÜSÜ sekməsinə tıklanaraq da kısayol eklənəbilər.

                              BAŞLAT menüsünə kısayol ekləmə
Eklənəcək proqram simgəsi sürəklə -burak yöntəmilə BAŞLAT  düyməsinin üzərinə gətirilir.Farenin tuşu burakılmadan biraz bəkləndiğində BAŞLAT menüsü açılır. Simgə menü üzərinədə taşınarkən simgənin eklənəbiləcəyi yeri beletdirən çizgi görüntülənir. Fare tuşu sərbəst burakılaraq kısayoı eklənir

            BAŞLAT MENÜSÜNDƏKİ KISAYOLLARI TAŞIMA

Baçlat menüsündəki kısayollar sürüklə burak işləmiylə taşınır. Məs: SD-ROM Disk kısayoluna tıklanır. Farenin sol tuşu buraxılmadan simgə Proqramlr menüsü üzərində bəklənir. Proqramlar menüsü açılır. Kısayolun eklənəcəyi yer bir cizgilə belirtilir. Kısayol istənən yerə gətirildiğində sol tuş sərbəst buraxılır.



              BAŞLAT MENÜSÜNDƏN KISAYOL  SİLİNMƏSİ
Fare  göstəricisi silinmək istənilən kısayolun üzərinə gətirilir. Sağ  tuş  tıklanır. Açılan kısayol menüsündən  SİL komutu seçilir. Pəncərədə  EVET  düyməsi tıklanır.

           MASAESTÜ EKRANDA YENİ KLASÖR OLUŞDURMA

Masaüstü ekranda yeni bir klasör oluşdurmaq üçün boş bir yerə sağ tuş tıklanır. Açılan  kısayol menüsündən YENİ və KLASÖR seçənəklərinə tıklanır. İstənirsə oluşan yeni klasörün adı dəyişdirilərk  ENTER  tuşuna basılır

                      MENÜ İLƏ YENİ NKLASÖR OLUŞDURMA.
Disketə yeni bir  klasör oluşdurmaq üçün öncə klasörün yeri seçilir.Məs: Belgələrim klasörü cift tıklanaraq açılır. DOSYA menüsündən YENİ  və KLASÖR seçənəklri seçılir. Yeni klasörün ismi yazılaraq ENTER tuşuna basıır.



                                        Windows gəzgini

Vindovs  gəzgini .bligisayardakı dosyalar ilə ilgili  kopyalama, silmə,adını dəyişdirmə kimi işləmlərin yapılmasını saxlayar. Açmaq üçün  BAŞLAT  düyməsi tıklanır. BAŞLAT menüsdən  sırayla PROQRAMLAR və VİNDOVS  GƏZGİNİ seçənəkləri tıklanırs .Vindovs tuşu ilə birlikdə  E  tuşuna basılaraq Vindovs gəzgini başlatılır.


                   STANDART ARAÇ ÇUBUĞUNU  KULLANMA

GERİ :    Bir öncəki səyfəyə geri dönər. Pəncərədə daha öncə çalışan   klasörlərə təkrar baxmaq üçün kullanılır.

İRƏLİ:     Geri  düyməsi kullandıqdan  sonra  aktiv olur. Geri düyməsiylə baxılan səyfədən sonrakı səyfəyə keçməyi saxlar.

YUKARI:    Klasörlər listerində bir üst səviyəyə geçişi saxlar.

KƏS:    Seçilən klasör və dosyaları panoya alır. YAPIŞDIRMA  işləmi yapılarsa seçilən bölgə bulunduğu yerdən silinir.

KOPYALA:     Seşilən klasör və dosyaları panoyalər. kopyalar.
YAPIŞDİR:   Panodakı  klasör və dosyaları seçilən yerə eklər.

GERİ AL:      Son yapılan işləmi geri alar.Hatalı bir işləm yapıldığında kullanılir.

ÖZƏLLİKLƏR:  Seçili klasör  və ya dosyaların özəlliklərini ekranda görüntülər.

GÖRÜNÜMLƏR:    Dosyaların görünüm  şəklini dəyişdirir.

                    DOSYA GÖRÜNÜMÜNÜ DƏYİŞDİRMƏ

Doyaların ekrandakı görünümünü dəyişdirmək üçün araç çubuğundakı  GÖRÜNÜMLƏR  düyməsinə tıklanır.  Lisedəki  seçənəklər bunlardır:

Böyük sımgələr:    Dosya və klasör  simgələrini böyütərək göstərir.

Kiçik  simgələr:    Dosya və klasör simgələri  kiçildərək göstərir.

Liste:                     Dosya və klasörləri liste  şəkilində daha çox sayda dosyaları ekranda görüntülər.

Ayrıntılar:            Dosyanın boyutu , türü kimi ayrıntıları görüntülər.Adı,Boyut, Tür, Dəyişdirilmə düymələrinə tıkanaraq dosyalar artan və ya azalan sırayla listələnər.


                 Klasörlərin və dosyalarin özəllikləri
Tür:    Bir dizin və ya dosyanın türünü bildirir. Tür Dosya Klasörü , Uyğulama ,MətnBelgəsi, Bit eşləm rəsmi ola bilir.

Konum:      Dizin və dosyanın diskteki yolunu beldirir.

Boyut:        Dizin və dosyanın böyüklüğünü beldirir.

İçerik:       Dosya və klasör sayısını  göstərir.

MS-DOS adı :   Dizin və ya dosyanın MS-DOS adını bildirir.

Oluçdurma  :     Dizin və ya dosyanın oluşdurulduğu tarixi beldirir.

Dəyişdirmə:      Dosya üzərində ən son yapılan dəyişikliğin tarix və saatını  bildirir.

Erişim:             Dosyan  ən son aşıldığını bildirir.

Özniteliklər:      Dizin və ya dosyaların niteliklərni görüntülər. Bir dosya SAİT okunur isə dosya  açıla bilər ancaq üzərində dəyişiklik  yapılamaz. ARXİV  özəlliği dosyanın arxivlənib arxivlənməyəcəyini göstərir.  GİZLİ dosyalar kullancılar tərəfindən görülməsi istənməyən dosyalardır.  SİSTEM dosyaları isə Windows  işlətim sisteminin kullandığı dosyalardır.
                                                                                                                Abdınov

                               Dosya və Dizinlərin  seşılməsi

İki və ya daha artıq dosyanı seçmək üçün əvvəlcə 1-inci dosyanın üzərinə tıklanır. Ctrl (və ya Shift) tuşuna basılır və tuş basılı haldaykən 2-ci dosyanın üzərinə tıklanır.

                                        
                           Dosya və Dizinlərın Panoya  alınması

Dosya və Dizinlər seçildikdən sonra panoya alınır.   Bunun üçün araç çubuğundan KOPYALA  düyməsinə tıkanır. Əgər kopyalama işləmi deyilsə  taşıma işləmi yapılacaqsa KƏS komutu uyğulanır.

                       Dosya  və Dizilərin yapışdırılacağı yerin seçilməsi

Dizin və dosyalar  panodaykən yapışdirılacağı yer seçilir. Fare  göstəricisi ilə yapışdırlacaq yerə bir kəs tıklanır.

                          Panodakı Dosya və Dizinlərin  yapışdırılması

Dizin və dosyaların kopyalanacağı yer seçildikdən  sonra panodakı bilgilər yeni yerinə yapışdırılır. ARAÇ çubuğundan  YAPIŞDİR  düyməsinə  tıklanır.
   

                            Geri Dönüşüm Qutusunun boşaldılması

Dosyanın  silinməsi  çeşitli yöntəm lərlə  aparılır:
·        Dosya simgəsinə sağ tuş tıklanır. Kısayol menüsündən  SİL komutu seçilir.
·        Dosya menüsü seçili ikən DELETE (Sil)  tuşuna basılır.
·        Dosya  seçili ikən  DOSYA  menüsdən  SİL komutuna tıkanır.
Bu işləmlərdən  biri yapıldığında DOSYA SİLİNMƏSİNİ ONAYLA  pəncərəsi açılır və işləmin onaylanması istənir. ƏVƏT (YES) düyməsinə tıklanaraq dosya silinir. HAYIR düyməsi simgə işləmini lptal edir.

                                  Silinnən dosyaları qurtarma

Bunun üçün  Dosya mnüsündən   GERİ AL komutu seçilir. Silinmiş dosyalar silindiklri klasörə geri yerləşdirilir.

                               Geri dönüşüm qutusunu boşaltma
Boşaltma işləmini yapmaq üçün Geri dönüşüm qutusu simgəsinə  sağ tuş tıklanır. BOŞALT seçilir. ƏVƏT  düyməsinə tıklanaraq qutu boşalır.

                              Belgələr menüsünün boşaldılması

Son çalışan dosyaların BELGƏLƏR menüsündə yer alması istəniliyirsə  bu menü boşaltıla bilər. Bunun üçün görəv  çubuğu üzərində boş bir alana sağ  tuş tıklanır. Açılan  kısayol menüsündən ÖZƏLLİKLƏR  komutu seçilir. GÖRƏV ÇUBUĞU ÖZƏLLİKLƏRİ  pəncərəsi açılır. BAŞLAT MENÜSÜ  PROQRAMLARI sekməsinə tıklanır.ELGƏLƏR  menüsü bölümündəki TƏMİZLƏ düyməsinə tıklanaraq menü boşaltılır.
                                                                                                             Abdınov K
          
                                    DENETİM MASASI (KONTROL PANEL)
Ayrlar Denetim masasındakı seçənəklər yardımı ilə yapılır.

                                          Görüntü
Ekran görüntüsü  ayarları GÖRENTÜ simgəsinə çift tıklanaraq açılan   GÖRÜNTÜ ÖZƏLLİKLƏRİ pəncərəsindən  yapılır.

                                           Divar kaqıtının dəyişdirilməsi
ARKA PLAN  masaüstü ekranda yer alan görüntüdür. Bir rəng və ya rəsm arka plan olaraq belirləndirilir. GÖZAT  düyməsinə tıklanaraq  açılan GÖZAT  pəncərəsindən  seçilən bir rəsm dosyası  arka plan rəsmi olar.

                                         Ekran qoruyucusunun dəyişdirilməsi

Ekran qoruyucusu , kullanılmadığı zaman otomotik olaraq çalışaraq sabit görüntünün ekranı pozmasını önlər. Ekran qoruyucusunu  dəyişdirmək üçün GÖRÜNÜM ÖZƏLLİKLƏRİ  pəncərəsindən EKRAN QORUYUCUSU  sekməsinə tıkanır. EKRAN QORUYUCUSU qutusundan istənən ekran qoruyucusu seçilir.
AYARLAR  düyməsinə tıklanaraq  ekran qoruyucusu ilə ilgili ayarlar yapılır.
ÖNİZLƏMƏ  düyməsi ekran qoruyucusunu çalışdıraraq test edilməsini  saxlar.
PAROLA KORUMALI  onay qutusu işarətlənərsə ekran qoruyucusu çalışdıqdan sonra təkrar ekranın göstərilməsi üçün parola sorar. Ekran qoruyucusu parolası bilinməyirsə bilgisayarı yenidən başlatmaq  gərəkdir.
DƏYİŞDİR düyməsi ilə parola dəyişdirilə  bilər. 
BƏKLƏMƏ qutusunda neçə dəqiqə  sonra ekran qoruyucunun  aktif olacağı belitilir.

                                                Belgəsəl  ayarlar

BELGƏSƏL  AYARLAR  simgəsinə tıklanaraq  saylar, tarix və saat və s. kimi ayarlar   yapılır.
 AYARLAR  sekməsindəki listə qutusundan  DİL  seçilir. Seçilən  dilə görə digər sekmələrdəki ayarlar otomotik dəyişir.

                                                     Klavye
Klavye  simgəsiə  çift tıkandıqda KLAVYE ÖZƏLLİKLƏRİ  pəncərəsi  açılır. Basılı tutulan  tuşun yenilenmə  hızı və ya imləcin yanıb sönmə hızı kimi klavye ilə ilgili ayarlar bu pəncərədən yapılır.

                                    Yeni bir klavye  dilinin eklənməsi

Klavye dili ekləmək üçün KLAVYE ÖZƏLLİKLƏRİ pəncərəsində DİL sekməsinə tıklanır. DİL EKLƏ qutusundan yeni bir dil seçilir. TAMAM düyməsi tıklanır. GÖRƏV ÇUBUĞUNDA  GÖSTƏRİCİ  ETKİNLEŞDİR  seçenəği işarətlənərsə  DİL simgəsi görəv çubuğuna eklənir.

                                           Proqram ekle/qaldir         
Proqramların qurulmasını və qaldırılmasını saxlar. Vindovs  ilə çalışarkən bilgisayara qurulan  proqramların bir listesi bu pəncərədə bulunmaqdadır.

                                     Qurulu Bir Proqramın  qaldırılması                             Abdınov K

Proqram  qaldşrmaq  üçün PROQRAM  EKLE/ QALDİR ÖZƏLLİKLƏRİ pəncərəsində proqramların listeləndiği  qutudan proqram seçilir. EKLƏ/ QALDIR  düyməsinə tıklanır. Vindovs proqramı otomotik olaraq silər və işləm bitdiğində bir uyarı verir.

                                Vindovs Bileşenlərinin Qurulması  və ya Qaldırılması

Vindovsun  oyunlar, səslər, masaüstü rəsmləri kimi kəndi bileşenlərini qurmaq  və ya qaldırmaq  lazımdırsa VİNDOVS KUR sekməsinə tıkanır. BİLEŞENLƏR qutusundan qaldırılması istənən bileşenlərin onay qutuları boşaltılır. Kurulması  istənən bileşənlərin onay qutuları işarətlənir. Qurma işləmi sırasında CD-ROM u gərəkdir.

                                Başlanğıc Disketıi Olşdurma

Vindovs pozulduğu zaman  bir başlanğıc  disketi ilə bilgisayarı açmaq lazımdır. Bunun üçün BAŞLANĞIC DİSKETİ sekməsinə tıklanır. DİSKET OLUŞDUR düyməsi tıklanır.  Vindovs bilgisayarın başladılması üçün gərəkli osyaları disketə kopyalayır.


                                                   Fare

Fare  Windowstda  çox kullanan bir giriş birimidir.Fare  ayarları  FARE ÖZƏLLİKLƏRİ pəncərəsindən  yapılır.

                         Çift  tıklama hızının dəyişdirilməsi

Farenin hızını ayarlamaq üçün ÇİFT TIKAMA HIZI bölümündəki ayar çubuğu kullanılır. Hızın uyğun olub olmadığı  SINAMA alanı içindəki rəsmə çift tıklanaraq denenebilir.

                                İşarətlərin dəyişdirilməsiəsinə

İŞARƏTLƏR  sekməsinə  tıklanır. DÜZƏN  qurusundan bir hazır  işarətçi düzəni seçilir. Tüm  düzən yerinə bir işarətçinin şəklini dəyişdirmək üçün  işarətçi seilərək GÖZAT düyməsinə tıklanır. Açılan pəncərədəki işarətçi rəsmlərindən biri seçilərək AÇ düyməsinə tıklanır.

                              İşarətçi Hızınınınunun   dəyişdirilməsi

Bunun  üçün HƏRƏKƏT  sekməsinə tıklanır. İŞARETÇİ  HIZI ayar çubuğu ilə hız artırılır və ya  azaltılır.

                          
                                                       Tarix/ saat

Tarix,saat və saat dilimi TARİX/SAAT ÖZƏLLİKLƏRİ  pəncərəsindən dəyişdirilir.

  

                                                                                                                   Abdınov K


Yorum Gönder

0 Yorumlar