Mənfi ədədlər və və onların toplanması.
Bildiyimiz kimi ədədlər həyatın təlabatından irəli gəlmişdir. İnsanlar
əşyaları sayarkən bu sayları ifadə etmək üçün müxtəlif işarələrdən istifadə ediblər. Artıq biz bu məqsədlə yaradılmış natural ədədləri tanıyırıq.
Məsələn mənim beş manat pulum var. Bu fikri biz belə yazırıq. Mənim 5 manat pulum var. Bəs mənim beş manat borcum var fikrini necə yazmaq olar? Beləliklə insanlar yeni işarələrdən istifadə etmişlər.
Borc sözünü ( mənfi adlandırıblar) - , kimi işarə edib , yuxarıdakı fikri ,mənim -5 (mənfi 5 ) manat pulum var kimi yazıblar. Və ya havanın temperaturu 10 dərəcə soyuqdur fikrini , havanın temperaturu - 10 dərəcədir kimi də yazmaq olar.
( Havanın temperaturu mənfi on dərəcədir) Mənfi olmayan ədədləri şərti olaraq müsbət adlandırıblar.
Gəlin birlikdə mənfi və müsbət ədədlərin toplanmasını öyrənək.
Belə bir məsələyə baxaq.
Orxanın 20 manat borcu var . Orxanın özündə isə 30 manat var.Orxanın nə qədər pulu var?
Aydındır ki , bunun üçün biz 20 manat borc ilə 30 manatı toplamalıyıq.
20 manat borc əvəzində -20 kimi işarə edib -20+ 30 alırıq.Yəni -20 ilə 30 ədədlərini toplayırıq. Orxan borcunu versə onun nə qədər pulu qalar? Bunun üçün 30 dan 20 -ni çıxmalıyıq. Yəni -20 +30 = 30-20=10 olar.( 30 dan 20 -ni çıxmalıyıq, yazısında rast gəldiyiniz işarə mənfi deyil tire işarəsidir.)
Orxanın 50 manat borcu var . Orxanın özündə isə 30 manat var.Orxanın nə qədər pulu var?
Yuxarıdakı izahatdan aydın olur ki, suala cavab vermək üçün -50 +30 ifadəsinin qiymətini tapmalıyıq. Orxanın pulu borcundan azdırsa o yalnız borcunu azalda bilər .Yəni o , 3 0 manatı verib 20 manat borclu qalar 20 manat borc isə -20 olduğundan -50 + 30 =-20 olar.
Belə bir anlayışdan istifadə edək Borcun miqdarı. Yəni mənim 30 manat borcum varsa borcumun miqdarı 30 -dur. Yəni -30 ədədinin miqdarı 30 ədədidir. Eyni qaydada mənin 30 manat pulum varsa , Mənim olan pulun miqdarı 30 ədədidir Deməli mənfi ədədlə mənfi olmayan (yəni müsbət ədədi)
toplayarkən , çox miqdardan az miqdarı çıxmaq lazımdır.
Əgər borcun miqdarı çoxdursa alınan borc olduğundan - ədəd (mənfi ədəd) olacaq .Əgər borc azdırsa cavab borc olmayacaq yəni məfi olmayacaq deməli müsbət olacaq.
Bir neçə misalı birlikdə həll edək.
-7 + 45 Yəni borcun miqdarı 7 məndə olan miqdar isə 45 dir.
Deməli çox miqdardan az miqdarı çıxırıq. 45- 7= 38 alırıq.
-24 + 12 borcun miqdarı 24, məndə
olan miqdardan çoxdur. Deməli cavab borc olacaq. Yəni -24 + 12= - 12 olar .
Məsələ 1 . Orxanın Əliyə 4 manat borcu , Məmmədə isə 24 manat borcu var .
Əlinin nə qədər pulu var?
Borcları toplasaq, 28 manat borc olduğunu görərik.Yəni -4 + (-24)=-28 olar.
Deməli , mənfi ədədləri toplayarkən onların miqdarlarını toplayıb alınan ədədin qarşısına mənfi işarəsi yazmaq lazımdır.
Nümunə1. -4+6 +(-5) +9
Əvvəlcə mənfi ədədləri toplayaq -4+(-5)= -9 olar.
Sonra müsbət ədədləri toplayaq 6+9=15.
Alınan ədədləri toplayaq. -9+15= 6 alarıq.
əşyaları sayarkən bu sayları ifadə etmək üçün müxtəlif işarələrdən istifadə ediblər. Artıq biz bu məqsədlə yaradılmış natural ədədləri tanıyırıq.
Məsələn mənim beş manat pulum var. Bu fikri biz belə yazırıq. Mənim 5 manat pulum var. Bəs mənim beş manat borcum var fikrini necə yazmaq olar? Beləliklə insanlar yeni işarələrdən istifadə etmişlər.
Borc sözünü ( mənfi adlandırıblar) - , kimi işarə edib , yuxarıdakı fikri ,mənim -5 (mənfi 5 ) manat pulum var kimi yazıblar. Və ya havanın temperaturu 10 dərəcə soyuqdur fikrini , havanın temperaturu - 10 dərəcədir kimi də yazmaq olar.
( Havanın temperaturu mənfi on dərəcədir) Mənfi olmayan ədədləri şərti olaraq müsbət adlandırıblar.
Gəlin birlikdə mənfi və müsbət ədədlərin toplanmasını öyrənək.
Belə bir məsələyə baxaq.
Orxanın 20 manat borcu var . Orxanın özündə isə 30 manat var.Orxanın nə qədər pulu var?
Aydındır ki , bunun üçün biz 20 manat borc ilə 30 manatı toplamalıyıq.
20 manat borc əvəzində -20 kimi işarə edib -20+ 30 alırıq.Yəni -20 ilə 30 ədədlərini toplayırıq. Orxan borcunu versə onun nə qədər pulu qalar? Bunun üçün 30 dan 20 -ni çıxmalıyıq. Yəni -20 +30 = 30-20=10 olar.( 30 dan 20 -ni çıxmalıyıq, yazısında rast gəldiyiniz işarə mənfi deyil tire işarəsidir.)
Orxanın 50 manat borcu var . Orxanın özündə isə 30 manat var.Orxanın nə qədər pulu var?
Yuxarıdakı izahatdan aydın olur ki, suala cavab vermək üçün -50 +30 ifadəsinin qiymətini tapmalıyıq. Orxanın pulu borcundan azdırsa o yalnız borcunu azalda bilər .Yəni o , 3 0 manatı verib 20 manat borclu qalar 20 manat borc isə -20 olduğundan -50 + 30 =-20 olar.
Belə bir anlayışdan istifadə edək Borcun miqdarı. Yəni mənim 30 manat borcum varsa borcumun miqdarı 30 -dur. Yəni -30 ədədinin miqdarı 30 ədədidir. Eyni qaydada mənin 30 manat pulum varsa , Mənim olan pulun miqdarı 30 ədədidir Deməli mənfi ədədlə mənfi olmayan (yəni müsbət ədədi)
toplayarkən , çox miqdardan az miqdarı çıxmaq lazımdır.
Əgər borcun miqdarı çoxdursa alınan borc olduğundan - ədəd (mənfi ədəd) olacaq .Əgər borc azdırsa cavab borc olmayacaq yəni məfi olmayacaq deməli müsbət olacaq.
Bir neçə misalı birlikdə həll edək.
-7 + 45 Yəni borcun miqdarı 7 məndə olan miqdar isə 45 dir.
Deməli çox miqdardan az miqdarı çıxırıq. 45- 7= 38 alırıq.
-24 + 12 borcun miqdarı 24, məndə
olan miqdardan çoxdur. Deməli cavab borc olacaq. Yəni -24 + 12= - 12 olar .
Məsələ 1 . Orxanın Əliyə 4 manat borcu , Məmmədə isə 24 manat borcu var .
Əlinin nə qədər pulu var?
Borcları toplasaq, 28 manat borc olduğunu görərik.Yəni -4 + (-24)=-28 olar.
Deməli , mənfi ədədləri toplayarkən onların miqdarlarını toplayıb alınan ədədin qarşısına mənfi işarəsi yazmaq lazımdır.
Nümunə1. -4+6 +(-5) +9
Əvvəlcə mənfi ədədləri toplayaq -4+(-5)= -9 olar.
Sonra müsbət ədədləri toplayaq 6+9=15.
Alınan ədədləri toplayaq. -9+15= 6 alarıq.
Aşağıdakı misalları həll edin və cavablarınızı yoxlayın.
1) -8+ 9-6
2) 9+(-35)
3) 4+ (-34)+(-56)
4) -12 +(-23) +103+ (-34)+124
5) 80 + (-7)+ (-11)
5) 80 + (-7)+ (-11)
6) -144 + 144+(-45) + 45
7) 27 + (-7) + (-8) +(-9)
8) -1000 + 2000+(-1000)
0 Yorumlar